Krvave svadbe

Grad teatar, Budva/Srpsko narodno pozorište, Novi Sad
Federiko Garsija Lorka
Krvave svadbe
Režija: Igor Vuk Torbica
Scenografija: Branko Hojnik
Kostimografija: Jelisaveta Tatić Čuturilo
Kompozitor: Vladimir Pejković
Igraju: Varja Đukić, Milica Grujičić, Bojana Milanović Popović, Pavle Popović, Branka Otašević, Vukašin Ranđelović, Miroslav Fabri, Draginja Voganjac, Maja Stojanović, Dušan Vukašinović, Filip Đuretić, Nenad Pećinar

Krvave svadbe

„Krvave svadbe“ (1933) su poetska drama ljubomore i osvete, dogovorenih i neželjenih brakova, sukoba strasti, časti i morala. Rejmond Vilijams je o njenoj formi pisao da ona ne predstavlja uobličenje radnje, već da jeste radnja, imajući u vidu nabujalu snagu prisutne poezije. Lorka je crpeo inspiraciju iz tradicije i naroda, i našao nove dramsko-poetske forme izražavanja, utemeljene u mitskom i arhetipskom. Uzimajući situaciju venčanja kao osnovu dramske radnje, ovaj španski poeta je istražio cikličnosti života i smrti, granice izbora u ljubavi, kao i odnos između društvenih obaveza i nesputanih osećanja.

Lorkina dramska poezija je danas priličan teatarski izazov, može se reći i klizav teren, prostor lakog posrtanja, koji naročito traži rediteljsku maštovitost, istinski talenat i delikatnu scensko-poetsku osećajnost. Igor Vuk Torbica je svojom režijom potvrdio da poseduje ove osobenosti. Njegovo tumačenje „Krvavih svadbi“ je  izuzetno, precizno, stilizovano, simbolički intenzivno i suptilno razigrano u svom osnovnom minimalizmu. Polazeći od poezije Lorkinih reči, Torbica je izgradio autentičnu scensku poeziju. Glumci nastupaju vrlo kompaktno, kolektivno, kao jedno telo, vešto preplićući govor i pesmu. Na sceni je stvorena posebna atmosfera, nalik oživljenom snu, ceremonijalna i iznutra napeta. Izlivena je u susretu hipnotičke vizuelnosti i muzike iz kojeg se rađaju nezadrživo jake emocije.

Na početku predstave, svi izvođači, elegantno obučeni, u dugoj, dostojanstvenoj tišini, izlaze na scenu i smeštaju se u dva niza stolica, okruženi mikrofonima koji funkcionalno teatralizuju njihov govor (kostimograf Jelisaveta Tatić Čuturilo, scenski govor Dejan Sredojević). Glasovi odjekuju kroz prostor, kao mehaničke sablasti. Predstavu otvaraju reči Oca (Miroslav Fabri), izmeštene iz sredine originalnog Lorkinog komada, čime se na početku ističe njegova poetska introspekcija. Radnja je tu vrlo statična, predstavlja zatišje pred buru koja se gradacijski gradi, kao i lirika koja se postepeno probija. Reči se lagano, isprva stidljivo, pretapaju u pesmu, individualnu, a zatim i horsku, sa uspavljivanjem Taštine (Ivana Mrvaljević) bebe. Izvođači repetativno i zavodljivo prosipaju po sceni reči nežne uspavanke, u toj drugoj slici prvog čina Lorkinog komada, kada dinamika počinje da se razbuktava.

Glumci proizvode sve zvuke sami, svojim glasovima, povremeno dopunjenim minimalističkim tonovima na gitari i klaviru (kompozitor Vladimir Pejković). Rastuće dramatična atmosfera doživljava kulminaciju na kraju drugog čina, nakon venčanja i bega ljubavnika, kada se scena spektakularno pretvara u šumu (scenografija Branko Hojnik). Naročito je spretno rešeno rušenje zadnjeg zida od dasaka, koje se posle uzdižu, postaju stabla. U tim opojnim scenografskim promenama stiže i ogroman mesec, kao neki fatalistički pratilac događaja, u trećem činu koji nosi strindbergovske elemente mistike. Odatle pratimo žestoku poteru, gde je naročito važno sudbinsko, iracionalno, izraženo i kroz personifikovane likove Meseca (Nenad Pećinar) i Smrti (Draginja Voganjac). Ovaj čin shvatamo i kao otelotvorenje romantičarskog pogleda na svet, nepomirljivog sukoba slobodoumnih pojedinaca sa društvenom rigidnošću. Dok ih krdo ganja, razjareno mržnjom zbog njihovog individualizma i hrabrosti, Verenica i Leonardo ne puštaju jedno drugo iz ekstaze ljubavi.

Milica Grujičić je u ulozi Verenice ubedljivo prikazala unutrašnji raspad zbog braka koji ne želi, i stihijsku snagu strasti koja bezobzirno ruši sva ograničenja tradicije i (lažnog) morala.  Komički diskretno i stilizovano je izražena beživotnost ljubavi između nje i Verenika (Vukašin Ranđelović), u prizorima u kojima je on trapavo ljubi, pokazujući tako njihovo odsustvo bliskosti. Sa druge strane, odnos između Leonarda (Pavle Popović) i Verenice, fizički je nabujao zbog njihove magnetske ljubavi, i uprkos postojanju Leonardove žene (Branka Stanić). To je zaista očaravajuće izraženo u scenama u kojima su njihova odbegla, isprepletana tela postala žive skulpture ljubavnog zanosa, procvetale strasti koja lomi sve prepreke na putu. Varja Đukić u ulozi Majke staloženo, a eksplozivno, oblikuje ženu ogrubelu od užasa iskušenih smrti bližnjih, posledica destruktivnosti patrijarhata.

Iako tragična u svojoj osnovi, Lorkina drama u ovoj magično estetizovanoj, vanserijskoj predstavi Igora Vuka Torbice proizvodi neobičnu vedrinu. Uprkos tragičnom raspletu, istinska ljubav je razbila neprirodno podignute zidove, označavajući trijumf slobode.

Ana Tasić

Kritika je objavljena u Politici, 19.8.2018. godine